موقعیت جغرافیایی  :

شهرستان زابل با مساحت 344 کیلومترمربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان با مختصات جغرافیایی 31 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی و 61 درجه و 39 دقیقه طول شرقی قرار گرفته است.شهرستان زابل از شمال به شهرستان نیمروز،از شرق به شهرستان هیرمند و از جنوب به شهرستان های هامون و زهک و از غرب به شهرستان هامون محدود می شود. شهرستان زابل دارای دو شهر (زابل و بنجار) و دو بخش مرکزی  ، بعنوان مرکز سیستان 171940 نفر جمعیت دارد که از این تعداد 137722 نفر آن در شهر زابل ، 4088 نفر آن در شهر بنجار و 30130 نفر آن در 78 آبادی بزرگ و کوچک در بخش مرکزی استقرار دارند.

 

فاصله زابل تا تهران 1500 کیلومتر

فاصله زابل تا زاهدان 207 کیلومتر

فاصله هوایی زابل تا زاهدان 200 کیلومتر

فاصله هوایی زابل تا تهران 990 کیلومتر

 

فاصله ها زابل با دیگر شهرهای ایران:

فاصله ی زابل تا اصفهان ۱۲۴۰ کیلومتر-فاصله ی زابل تا شیراز ۱۱۲۲ کیلومتر-فاصله ی زابل تا تبریز ۲۰۲۸ کیلومتر-فاصله ی زابل تا مشهد ۸۵۰ کیلومتر-فاصله ی زابل تا بندرعباس ۹۲۳ کیلومتر-فاصله ی زابل تا اهواز ۱۶۵۴ کیلومتر

 

آب و هوا:

  

آب و هوای زابل از نوع بیابانی و گرم و خشک است .جریان باد در شهرستان در کلیه فصول برقرار است ، باد های 120 روزه حاصل توده های پر فشار غربی است که در فصل تابستان از جهت شمال شرق به جنوب شرق می وزد.

  

از باد در این شهرستان بهره گیری فراوان می گردد از جمله خار خانه ها ( کولر های طبیعی منازل ) ، یخ دانها ، باد گیر ها و آس بادها به طوری که این منطقه به عنوان خاستگاه آسباد در دنیا لقب گرفته است .

پیشینه تاریخی :

 

زابل شهری تاریخی با جاذبه های گردشگری فراوان است که در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. این شهر دارای پیشینه تاریخی گسترده بوده و گردشگران زیادی را سالانه به سمت خود جذب می کند. نکته ی قابل توجهی که درباره شهر زابل وجود دارد این است که بدانید این شهر زادگاه پهلوانان اساطیری ایران باستان مانند رستم، سام و زال در شاهنامه فردوسی بوده و از همین جهت در تاریخی ادبی ایران هم نقش پر رنگی داشته است.

 

هیرمند، کهن ترین نام برجای مانده درمتون تاریخی است و نام های دیگری چون زرنکا دردوره هخامنشیان،سکستان در دوره های اشکانیان وساسانیان، سجستان به روایت متون عربی و بالاخره سیستان از نامهای گوناگون درجغرافیای تاریخی منطقه است. سرزمین نیمروز هم با دو نگاه درمتون به چشم می خورد، نخست به معنای سرزمینهای جنوبی و دیگری به معنای نصف النهار مبدا که درگذشته به دیده دانشمندان ایرانی و مسلمان از سیستان عبور می کرده است. زرنکا درکتیبه های هخامنشیان یکی از ساتراپی های مهم این روزگاربه شمار می رفته و دلیل آن نیز مالیاتی بوده که به دولت می پرداخته و وفق گزارش هرودوت پس از مصر و میانرودان درمرتبه سوم بوده و افزون براین کوروش بزرگ هخامنشی به مردم این منطقه لقب یاری گر داده است. این سرزمین بعدها با ورود اقوام ایرانی دیگر که درمتن های تاریخی به سکاههاشهره بوده اند نام سکستان به خود می گیرد واین رخداد به 2125 سال پیش باز می گردد. دراین روزگار سیستان علاوه برحفظ جایگاه قبلی قدرتمندتر دیده می شود و خاندان قدرتمند سورن که سکانشاه از میان آنها برگزیده می شود حق دارد تا در هنگام پادشاهی ایران زمین تاج را برسرشاهنشاه اشکانی بگذارد. جنگ حران روایت تاریخی است از رویارویی سورنا شاه سکستان( سیستان) با کراسوس یکی از سرداران سه گانه روم که علی رغم برتری فراوان رومیان کراسوس شکست می خورد و تاوان حمله به ایران زمین را با سر بریده اش می پردازد که توسط سورنا برای اردوان شاهنشاه ایران فرستاده می شود. در روزگار ساسانیان نیز شاه سکستان و تورستان وسرزمین های کرانه سند عنوان سکانشاه و یا همان شاه سیستان درکتیبه ها ثبت شده است. محلی که امروز زابل نامیده می‌‌شود. در گذشته زمین هایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال دو آبادی اولیه به نامهای ناصر آباد و یا شهر ناصری و حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل می گردد که در سال ۱۳۱۴ خورشیدی بر طبق مصوبه هیات وزيران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی نیز به مرکز سیستان تبدیل شد. زابل امروزی شهری نسبتا توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.

  آیین ها و مراسمات :

 

پیش از ورود و استقرار آریایی ها در سیستان  نژادهای بومی در این منطقه می زیسته اند و بعد از آن مردم ساکن در این منطقه شاخه ای از نژاد آریایی هستند که بهتر از سایر نقاط زبان و خصوصیات کلی ایرانیان دوره هخامنشی را حفظ کرده اند . این قوم نجیب قرن هاست که در این خاک مقدس زندگی نموده اند و در واقع نژاد آریا تکامل خود را در دشت سیستان طی نموده است . با توجه به سیر مدنیت در این منطقه و دلایل متعدد دیگر در دوره های مختلف از طوایف شیرازی ، عرب ، بلوچ، قاینی ، افغان و هندی به سیستان مهاجرت نموده اند . 

اکثریت مردم شهرستان زابل به لهجه محلی (زابلی) تکلم می‌کنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز رایج است. زابل به لحاظ دارا بودن پیشینه تاریخی خوب و غنی فرهنگی و تاریخی، از جایگاه و ارزش والایی در میان شهرستان‌ها و مناطق مختلف کشور برخوردار است. آیین ها بر گرفته از اقلیم و طبیعت منطقه ،اعتقادات و طبقات اجتماعی مردم است و به مناسبت های مختلف انجام می شود از جمله:

_ آیین ها در موقع کار ( مراسم حشر ) آیین کهن لای روبی بستر رود خانه هیرمند است که حاکی از یک نوع تعاون و همبستگی منطقه ای و تبلور عینی اتحاد در  حل معضلات است که هنوز هم در منطقه انجام می گردد .

-  مراسم جشن گندم  جشن و پایکوبی به مناسبت برداشت گندم وشکر گزاری از درگاه ایزد منان است که با رقص و پایکوبی خاص منطقه برای هر تازه واردی بسیار جذاب می باشد .

-آیین های مذهبی ( عید فطر ، عید غدیر ،عید قربان و مبعث پیامبر _ تولد امام علی (ع) و مراسم آیینی نیمه شعبان که مردم در این روز به زیارت اهل قبور رفته و یک نوع شیرینی محلی به نام چلبک درست می کنند .

-رمضان‌خوانی و سحرخوانی دو آیین مهم این منطقه در ماه مبارک رمضان است که هر کدام ویژگی خاص خود را دارد.برخی سوابق تاریخی و گفته‌ها نشان می‌دهد که آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی از حدود 1400 سال قبل یعنی از اوایل اسلام نزد ساکنین مرسوم بوده است. در این آیین که بین شب‌ها ی 12تا 17 ماه مبارک رمضان اجرا می‌شود، جمع زیادی از جوانان و نوجوانان هر محله در مقابل منازل مردم اجتماع کرده و اشعار محلی را با صدای رسا قرائت می‌کنند که از جمله آن اشعار «رمضو الله الله رمضو، رمضو الله خوشنوم خدا، رمضو اومْده مهمونش کنه، گوو گوساله ره قربونش کنه، ای سرا از کِنه که کولَک داره، اگه فهمو صابیو بورک داره، ای سرا از کِنه که رو و بادَه، دو پسر داره که نو دوماده» است .

-مراسم عزاداری در ماه محرم با اجرای تعزیه و سوگواری .

-آیین های ملی ( نوروز و جشن سیزده بدر مردم به زیارت کوه خواجه و سایر زیارت ها می روند جشن می گیرند و شادی می کنند مراسم و آیین های بسیار زیبایی نیز در هنگام تولد ، ازدواج اجرا می گردد .

- رقص شمشیر که از نمونه های شاخص موسیقی سازی و آوازی در منطقه است که ضمن داشتن شهرت جهانی باشور و اشتیاق خاصی در جشن ها و مراسم آیینی  این دیار برگزار می گردد .

غذای محلی و ارزاق سنتی :

 از عمده ترین و معروف ترین غذاها وخوراکی های محلی شهرستان عبارت است از: چنگالی- غلور- آچار- کشک زرد- گندم شیر- پلو- مدل- املت سوزی- نان جو- تجگی- پوری- شورو- لندو- لتی- گندم بریو- کشک کولی- خرمابریون- قاتق- اشکنه کشته- چولی- بورک- دوغ بر- ماهی شیرپز- کله جوش- رخمی- قروت- پوچ- قتلمه دیگی- اشکنه آرددستمال- اوجیزک- اشکنه انارترش- گرماست- رشته بریو- اوجیزک گشنیز- کلوچه قندی- کلوچه خرمایی- ترکی- آرددستمال- کورگی- قوتوی سیستانی- شیرینک- شیره هندوانه- چمچه ریزک- پله.